Column Ewald van Hal: Goed overheidschap

Goed werkgeverschap, goed huurderschap maar ook bijvoorbeeld goed opdrachtgeverschap zijn kwalificaties met een door wet en rechtspraak ontwikkelde, afdwingbare inhoud. Rode draad is een zorgvuldige, professionele rolneming met verantwoord gedrag jegens een wederpartij die meestal in een afhankelijke positie verkeert. Wooncrisis, stikstofcrisis, ‘Groningen’ en bijvoorbeeld ook de onjuiste belasting van box 3-vermogens geven de vraag naar goed overheidschap: bestaat zoiets?

Dat ‘goede’ dient dan meer te omvatten dan rechtsstatelijkheid alleen. Tegen ónrechtmatige overheidsbesluiten en ónrechtmatige overheidsdaden bestaat immers al uitgebreide rechtsbescherming. Over het eerste waakt de bestuursrechter, over het tweede de civiele rechter. Denk aan de overheid die niet, nalatig of onzorgvuldig handelt en wordt aangesproken op schending van de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm uit de (civiele) onrechtmatige daadsactie (BW 6:162) en daaruit aansprakelijk kan zijn.

Is sprake van een réchtmatige overheidsdaad dan is aansprakelijkheid geen gegeven maar kan er toch reden zijn voor nadeelcompensatie. Die schadevergoedingsgrond is nu nog niet formeel geregeld. Daarom dat gewerkt wordt aan een regeling die nadeelcompensatie en schadevergoeding wel bij wet regelt. Het gaat dan om schade door toepassing van een bevoegdheid of taak door een overheid die uitgaat boven het normale maatschappelijke risico en waardoor een burger onevenredig zwaar wordt getroffen.

Ondanks de nieuwe wet is ook dan de kwaliteit van het openbaar bestuur nog niet volledig geborgd en blijft er behoefte aan een gedragsnorm voor goed overheidschap. Denk aan het respecteren van essentiële beginselen bij afwegingen die burgers aangaan zoals openheid, integriteit, behoorlijke contactenverkeer, participatie maar ook gelijkheid en waarheidsgetrouwheid.

De overheid onderkende die noodzaak al eerder en ontwikkelde in 2009 de Gedragscode Openbaar Bestuur. Die geeft handvat voor behoorlijk overheidsgedrag met als doel de professionaliteit en betrouwbaarheid van het openbaar bestuur te vergroten zodat de burger weet wat die kan verwachten. Bijna 13 jaar en vele affaires later is het hoog tijd tot herijking of op z’n minst evaluatie hiervan. Met als bijvangst: goed overheidschap ontmoet goed burgerschap. Een mooie ruil, toch?

Mr Ewald L.J. van Hal, Directeur vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek, namens NVTB