Column Ewald van Hal: toestemming om te wonen

Het was spannend maar de Tweede Kamer stemde er 21 juni niet mee in: de eis van een huisvestingsvergunning voor lage en middeninkomens die een bestaande woning goedkoper dan € 355.000 willen kopen. Argument voor zo’n publiek toestemmingsvereiste: sturen op een rechtvaardige toedeling van de schaarse betaalbare woning aan bijvoorbeeld de docent, agent en scribent.

Discussie was er vooral over hoe dit publieke toestemmingsvereiste zich wel niet zou verhouden tot het private eigendomsrecht van de particuliere verkoper. Niet hoe het zich zou verhouden tot het recht op vrije vestiging en nog minder tot het grondwettelijke woonrecht. Dat bepaalt in artikel 22: ‘’bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der overheid’. Het is een sociaal grondrecht, juist bedoeld voor actieve overheidsbemoeienis. De bepaling is intentioneel, dus de burger kan er bij de rechter niet rechtstreeks beroep op doen.

Dat kan wel op de rechtstreeks werkende internationale verdragen. Sommige daarvan bevatten fundamentele rechten waarop een recht om te wonen of om te worden gehuisvest kan worden gebaseerd. Denk aan het Europees Sociaal Handvest maar ook aan het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Verder is het Unie-Verdrag te noemen waarin ook een recht ‘op bijstand voor huisvesting’ is opgenomen. Het gaat dan in beginsel om het beschermen van het huisrecht (in de betekenis van bescherming tegen huisvredebreuk, huisuitzetting, huiszoeking) maar met wat juridische interpretatie is er ook het spiegelbeeld in te lezen: het recht op actieve inspanning van de overheid om passende huisvesting te bieden, huur en koop.

Het lijkt een kwestie van tijd voordat een georganiseerde groep wanhopig woningzoekenden onder toepassing van het civiele groepsactierecht (art. 3:305a BW) en met een beroep op deze Verdragen (zie het Urgenda-vonnis) de overheid tot concrete maatregelen dwingt. Een feitelijk recht op passende huisvesting, ook gerelateerd aan inkomensniveau, kan dan het alomvattende eigendomsrecht wel eens gaan inperken!

Mr Ewald L.J. van Hal, Directeur vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek, namens NVTB